Przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej 

 

Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest najsurowszym środkiem ingerencji sądu, który może być zastosowany jedynie po spełnieniu określonych przesłanek oraz tylko, gdy stosowane dotychczas łagodniejsze środki są nieskuteczne lub gdy z okoliczności sprawy wynika, że zastosowanie łagodniejszych środków byłoby niecelowe. Jakie więc przesłanki muszą być spełnione, aby sąd orzekł o pozbawieniu władzy rodzicielskiej?

Przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej wskazane zostały przez ustawodawcę w przepisie art. 111 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej „k.r.o.”). Zgodnie z powyższym przepisem możemy wyróżnić następujące przyczyny pozbawienia władzy rodzicielskiej:

1. niemożność wykonywania władzy rodzicielskiej z powodu trwałej przeszkody,

2. nadużywanie władzy rodzicielskiej przez rodzica/rodziców,

3. rażące zaniedbywanie przez rodzica/rodziców swoich obowiązków względem dziecka.

W razie zaistnienia którejkolwiek z powyższych przesłanek sąd obligatoryjnie orzeka o pozbawieniu władzy rodzicielskiej.

Natomiast zgodnie z przepisem art. 111 § 1a k.r.o. sąd może orzec o pozbawieniu władzy rodzicielskiej w przypadku nieustania przyczyn umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej mimo udzielonej rodzicom pomocy, w szczególności trwałe nieinteresowanie się dzieckiem.

Podkreślić należy, że pozbawienie władzy rodzicielskiej sąd może orzec zarówno co do obojga rodziców, jak i tylko co do jednego z nich.

Wykładnia przesłanek pozbawienia władzy rodzicielskiej wskazanych w art. 111 § 1 k.r.o. była przedmiotem licznych orzeczeń sądowych. Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą wyrażoną m.in. przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 czerwca 1997 roku (sygn. akt III CKN 122/97): „Dokonując wykładni przepisu art. 111 § 1 k.r.o., trzeba mieć na uwadze, że do pozbawienia władzy rodzicielskiej upoważniają sąd tylko takie zaniedbania obowiązków względem dziecka, które mogą być ocenione jako rażące. Muszą to być poważne zaniedbania bądź zaniedbania o mniejszej wadze, które nabierają cech niepoprawności i uporczywości. W przepisie art. 111 § 1 k.r.o. chodzi o zaniedbania rodziców, które cechuje uporczywość, niepoprawność i nasilenie złej woli.” (zob. Postanowienie SN z 19.06.1997 r., III CKN 122/97, LEX nr 1402785.)

Również Europejski Trybunał Praw Człowieka wskazał, że „Pozbawienie praw rodzicielskich jest szczególnie daleko idącym środkiem, który pozbawia rodzica życia rodzinnego z dzieckiem oraz jest niezgodny z celem połączenia rodzica i dziecka. Środki takie powinny być stosowane jedynie w wyjątkowych okolicznościach i mogą być jedynie uzasadnione wówczas, gdy motywowane są nadrzędnym wymogiem związanym z najlepszymi interesami dziecka.” (zob. Wyrok ETPC z 17.07.2012 r., 64791/10, M.D. I INNI v. MALTA, LEX nr 1170175.)

 

 

 

Autor: Zuzanna Wolak